Boya böceği ailesine yeni tür keşfi
Dünya’da 6 tür böcek ve deniz salyangozu renk elde etmek üzere bütünleşik tekstil endüstrisinde kullanılıyor. SDÜ uzun yıllar süren saha araştırması ve bilimsel deneyler ışığında renk elde edilen 7’nci boya böceği keşfetti. Kırmızı renk elde edilen koşnil böceği türüne ilişkin bilimsel veriler yayımlanan akademik makale ile Dünya literatürüne kazandırıldı.
”-SDÜ olarak Dünya’ya 7’nci boya böceği ilân ettik”
Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ) Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Genç: ”Boya böcekleri olarak tanımladığımız türler gıda, kozmetik ve boyama alanında kullanılıyor. Üzerinde çalıştığımız koşnil böceği türü de daha önce gıda ve kozmetik alanında literatürde yer alıyordu. Ancak bu koşnil böceği türünün boyama yönünü SDÜ keşfetti. Kırmızı renk veren koşnilin bu türünün haslık değerleri ve kalıcılığının yüksek olduğunu da kanıtlamış olduk.”
-Keşif için ilk kıvılcım 2007’de çakıldı
Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ) Güzel Sanatlar Fakültesi (GSF) Geleneksel Türk Sanatları Bölümü, Halı- Kilim ve Eski Kumaş Desenleri Anasanat Dalı (AD) Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Genç, 2007 yılında Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde ‘kökboyama’ ve bitkiler üzerinde çalışırken rastladığı bir bilginin peşinden koşmaya başladığını söyledi. Belge ve kayıtlarda, Osmanlı İmparatorluğu’nun Meksika’dan ‘kökboyama’ için kullanılan bir böcek türü olan koşnil getirip Antalya ve Mersin gibi sıcak iklim bölgelerinde yetiştirmeye çalıştığını ancak bir sonuç alamadığını gördüğünü anlatan Genç, şöyle konuştu:
”Antalya ve Mersin başta olmak üzere sıcak iklim kuşaklarında hep bu türün izini aradım. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde bir öğrencim, orada görüntülediği fotoğraf ve videoları paylaşmıştı. Kaktüsler üzerindeki zararlı böcek türü çok farklı idi. Bunun üzerine Prof. Dr. Gökhan Aydın ile birlikte Eylül 2021 tarihinde KKTC’ye gittik.
Koşnilin farklı bir türü olduğunu düşündüğümüz bu bitki zararlısını KKTC’de ilgili makamlardan yasal izinlerini alarak Türkiye’ye; SDÜ’ye getirdik.
Bu bitki zararlısının boyar madde kaynağı olabileceğini düşünerek öğrencim Bengü Aydın ile birlikte üzerinde bilimsel çalışmalara başladık. Şu ân Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi’nde Araştırma Görevlisi olarak görev yapan Bengü Aydın ile birlikte SDÜ Doğal Boyama Laboratuvarı’nda Ağustos 2023 tarihine kadar çalıştık. Daha sonrasında ise bilimsel yayın aşamasına geçtik. ”
”-Haslık değerleri ve kalıcılığı yüksek kırmızı renk elde edildi”
Deneyler sonucunda koşnil böceği türünden kırmızı renk elde edildiğini belirten Prof. Dr. Mustafa Genç, ”haslık değerleri ve kalıcılığı da oldukça yüksekti.
Bu böceğin koşnil türü olarak daha önce literatüre girdiğini fakat boyama yönü ile hiçbir bilimsel çalışma yapılmadığını gördük.
Tüm verileri ispatları ile birlikte akademik bir yayın hâline getirdik.
Kırmızı ve mor renklerin elde edilmesinde kullanılabilecek olan bu tür keşfini Şubat 2024 tarihinde Textile Research Journal’de (Tekstil Araştırma Dergisi) yayımladık.
Dünya’da 6 böcek ve deniz canlısı bütünleşik tekstil endüstrisinde boyama alanında kullanılıyor. 7’nci keşfi de biz yapmış olduk.
İspatları ile birlikte de bilimsel literatüre kazandırılmış oldu.
2007’de Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde başlayan yolculuk, Şubat 2024’te yeni keşif ve ispatların bilimsel şekilde literatüre kazandırılması ile tamamlanmış oldu. ‘İlham veren Üniversite’ SDÜ’nün bir üyesi olmaktan, yeni keşiflere imza atmaktan mutluyuz” şeklinde konuştu.
-Koşnil bir meyve zararlısıdır
SDÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Genç, ”kırmızı ve mor renk elde edilmesi için böceklerin yok edilmesi gibi bir algının oluşmaması” bağlamında şu bilginin paylaşılmasının da çok sağlıklı olacağını söylüyor:
”Boya böcekleri Dünya’da gıda, kozmetik ve boyama sektöründe yaygın şekilde kullanılıyor. Boyar madde kaynağı olarak da çok önemli bir yer tutuyor. Bu böcekler bitki üzerinde asalak olarak yaşıyorlar. Bulunduğu bitkiyi öldürüyorlar. Yani bir canlı öteki canlıya zarar veriyor. Sonraki süreçte ise asalak olan böcek türü ölüyor.
Yani böceğe insan eliyle zarar verilmiyor. Tersine bitkinin doğal yaşamına katkı sağlanıyor. Meyve de korunmuş oluyor.”
-Antalya ve Mersin ve sıcak kuşakta yetiştirilebilir
Prof. Dr. Mustafa Genç, kırmızı ve mor renk elde edilen keşfettikleri böcek türünün Antalya ve Mersin başta olmak üzere sıcak iklim kuşaklarında ”kontrollü bir şekilde, örnek bahçelerde yetiştirebileceğini” ve boyar madde kaynağı olarak endüstriye kazandırılabileceğini sözlerine ekliyor.
